Met waarde/criteria geef je aan wat belangrijk voor je is. Deze waarden worden weer ondersteund door je overtuigingen. Deze waarden/criteria/overtuigingen zijn het resultaat van je verleden waar je omgeving, familie, school, vrienden, je overtuigingen hebben beïnvloed. Dit is je identiteit. Wanneer je tegen je waarden ingaat is je congruentie zoek. Alle beslissinggen die je neemt bewust of onbewust worden getoetst aan je waarden/criteria.
Als dit je beslissinggen nu beïnvloed zou het dan niet interessant zijn deze waarden te kennen. Om je waarden te achterhalen zou je een lijst kunnen maken van je 10 belangrijkste waarden woorden. Belangrijk hierin is dat je dit doet in een bepaalde context zoals: werk, gezin, vereniging, enz. Het is belangrijk dat deze waarden woorden in positieve termen worden uitgedrukt. Vermijd hierbij de woorden niet, geen, on, enz. Plaats ze daarna in volgorde van belangrijkheid voor jouw.
Er zullen bij het bestuderen van je waarde hiërarchie een aantal dingen kunnen opvallen. Dit kan zijn dat een aantal waarden je belangrijkste waarde niet ondersteunen. Ook dat de waarde onderling niets met elkaar te maken hebben.
Met je belangrijkste waarde in een bepaalde context kun je je afvragen waarom als dit je bewuste of onbewuste beslissinggen beïnvloed je toch niet je doel bereikt. Dit zou kunnen zijn dat een andere waarde je tegenhoud om je doel te bereiken. Misschien zou het interessant zijn om er achter te komen wat je tegenhoud. Als je dit weet zou je zelfs de waarde die je belemmerd een andere plek in je hiërarchie kunnen geven of zelfs laten weghalen. Om hier achter te komen zou je dit met behulp van een expert kunnen laten doen.
Als je nu je luistert naar anderen zul je ook hier de waarden kunnen horen van degene met wie je communiseert. De ander verteld je namelijk van wat belangrijk voor hem/haar is. Het communiseren gaat veel gemakkelijker als je de ander aanspreekt met de belangrijkste waarden van hem/haar.
Om nu te herkennen wat je waarden/Motivatie is zou je een paar specifieke vragen kunnen stellen of op het taalgebruik/gedrag kunnen letten. Om dit nu te kunnen herkennen zijn er de volgende items:
Gerelateerd aan de context (werk, relatie, baan, sportvereniging, vakantie..) zou je kunnen vragen:
Om een inzicht te krijgen in de waarden-Criteria is het wenselijk 9 tot 12 waarden-criteria te vragen. Dit om de volgorde te kunnen bepalen van belangrijk naar minder belangrijk. Dit is meestal niet eenvoudig en een hulpvraag zou kunnen zijn:
Als er 9 tot 12 waarde woorden/criteria gevonden zijn is de volgende stap te bepalen wat de volgorde is. Niet altijd is het eerst genoemde waarde woord/criteria ook het belangrijkste. De vraag die je nu kunt stellen is:
Dit levert een lijst op van de volgorde van de waarden/Criteria waarbij als de volgorde duidelijk is in de bijbehorende context de beslissingen genomen worden. Als bijvoorbeeld uitdaging als eerste genoemd is zal een vraag voor routineus werk niet veel interesse opwekken maar iets nieuws wel. Meestal zijn de eerste 5 waarden/criteria het belangrijkst.
De waarden/Criteria zijn te herkenen tijdens een gesprek. Let hierbij op de waardewoorden die worden gebruikt. Deze waarde woorden geven aan wat belangrijk is voor die persoon (let wel op de context waarin dat gebeurd wat de waarde woorden kunnen verschillen per context) Voorbeelden zijn: eerlijk, betrouwbaar, uitdaging, rust, stabiel, dynamisch, geluk, erkenning, ontwikkeling, verantwoordelijkheid, schoonheid, creativiteit,...
Het gedrag van een persoon wordt bepaald door zijn interne "vertaling" van wat er extern gebeurd. De waarden/criteria beinvloeden dus de reacties. Meer hierover hoe dit werkt is beschreven in het hoofdstuk over filters. Gebeurtenissen die voldoen of niet voldoen aan de interne waarden/criteria kunnen non verbaal bijvoorbeeld via emoties getoond worden. In extrema als onze waarden geweld aangedaan wordt kan dat zelfs lijden tot zeer heftige emoties. Hierbij is alleen het resultaat te zien maar is het veel moeilijker de achterliggende waarde te herkennen.